Chuyển đổi số không còn là chuyện nên làm hay không, nó trở thành chương trình quốc gia. Công nghệ, trí tuệ nhân tạo hỗ trợ cho người làm báo nắm bắt xu thế, sáng tạo nội dung hiệu quả hơn tuy nhiên không thể lơ là để bị kéo vào guồng quay công nghệ, trở nên lệ thuộc vào nó. Ông Lê Quốc Minh, Ủy viên T.Ư Đảng, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo T.Ư, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, Tổng biên tập báo Nhân Dân trò chuyện với Tiền Phong dịp kỷ niệm 70 năm báo Tiền Phong ra số báo đầu tiên.

Báo Tiền Phong là cơ quan ngôn luận của Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh với bề dày 70 năm trong đội ngũ tiên phong. Ông đánh giá thế nào về vị thế và vai trò của báo trong hệ thống báo chí cách mạng thời kỳ mới?

Là một trong những tờ báo ra đời từ sớm của nền báo chí cách mạng Việt Nam, Tiền Phong đã xây dựng được thương hiệu gắn liền với tuổi thơ, thời trẻ của rất nhiều thanh niên Việt Nam.

Nội dung của báo Tiền Phong hiện nay bao trùm rất nhiều lĩnh vực và hướng đến đông đảo công chúng. Tuy nhiên, đối tượng báo Tiền Phong luôn hướng đến là lực lượng thanh niên, chính là trụ cột mang lại sự thành công cho Tiền Phong trong suốt thời gian qua, tiếp tục là con đường hướng đến trong thời gian tới.

Trong quá trình phát triển của báo chí, báo Tiền Phong đã đi từ tờ báo in, có những hoạt động bên lề được rất nhiều người biết đến như cuộc thi hoa hậu, các giải đấu thể thao… giúp báo Tiền Phong duy trì vị thế vững chắc, đặc biệt trong quá trình chuyển đổi số. Báo Tiền Phong đã xây dựng được nền tảng số hoạt động rất mạnh mẽ, trang web tienphong.vn cùng hệ thống mạng xã hội hiện nay chiếm giữ một vị trí khá cao trong làng báo. Đây là một nỗ lực rất lớn từ công tác lãnh đạo, chỉ đạo của ban lãnh đạo báo, sự năng động vào cuộc nhanh nhạy của đông đảo phóng viên, kỹ thuật viên, cán bộ, nhân viên báo Tiền Phong, giúp tờ báo kịp thời thích nghi với sự phát triển của xã hội nói chung cũng như của báo chí hiện đại nói riêng.

Như ông đánh giá, Tiền Phong bao trùm nhiều lĩnh vực, trong đó có nhiệm vụ bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Vậy, làm thế nào để Tiền Phong có thể phát huy vai trò dẫn dắt thanh niên trong công cuộc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đặc biệt trên không gian mạng?

Lực lượng thanh niên là lực lượng rất quan trọng đối với mọi xã hội, không chỉ vì họ là đối tượng trong độ tuổi lao động mà còn là lực lượng dẫn đầu, chỉ trong một thời gian ngắn nữa họ trở thành chủ nhân, tương lai của đất nước. Để họ hiểu đúng, làm đúng chúng ta rất cần sự định hướng từ đường lối, chính sách cho đến sự vào cuộc của các cơ quan báo chí.

Thanh niên nhanh chóng nắm bắt công nghệ mới, xu thế mới, nhưng nếu không được định hướng, họ cũng có thể rất dễ ngả theo những điều chưa đúng đắn. Việc vạch ra con đường đúng đắn ngay từ khi họ bước chân vào cuộc sống là vô cùng quan trọng. Báo Tiền Phong phải ý thức rõ được nhiệm vụ, vai trò của mình. Cách thức tư duy, hành xử của thanh niên hiện nay sẽ khác với thanh niên 20,30 hay 40 năm trước, vì vậy hình thức định hướng thanh niên hiện nay cũng đòi hỏi cách làm mới, hiện đại, thu hút mà không khô khan, đặc biệt là lôi kéo để chính họ tương tác và tạo ra nguồn cảm hứng cho đối tượng khác trong xã hội, đặc biệt trong lĩnh vực bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng.

Định hướng của Ban chỉ đạo 35 và Ban tổ chức Cuộc thi Chính luận về bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trong thời gian tới là nỗ lực phối hợp với lãnh đạo Đoàn TNCS Hồ Chí Minh từ cấp trung ương đến địa phương, thông qua Bộ Giáo dục & Đào tạo, các trường đại học để có thể lan tỏa tinh thần này rộng khắp tới thanh niên. Chúng tôi cho rằng, nếu có sự phổ biến, quảng bá tích cực của các cơ quan báo chí dành cho đối tượng thanh niên, trong đó có báo Tiền Phong về những hoạt động này, thậm chí có sự định hướng, tổ chức những khóa đào tạo, hướng dẫn về cách viết bài, tham khảo tài liệu, truyền bá thông tin trên kênh chính thống cũng như trên mạng xã hội, hiệu quả chắc chắn tốt hơn.

Bí thư T.Ư Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa cùng lãnh đạo bộ, ngành tham quan gian trưng bày của báo Tiền Phong tại Hội báo toàn quốc 2023. Ảnh: Như Ý

Vài năm trở lại đây chuyển đổi số là câu chuyện sống còn của nhiều lĩnh vực trong đó có báo chí. Trí tuệ nhân tạo cũng nhanh chóng nhập cuộc đua. Theo ông, đâu là những thách thức lớn nhất mà những người làm báo phải đối diện?

Trong thời gian tới, chắc chắn sẽ có rất nhiều thách thức đối với báo chí nói chung, báo Tiền Phong nói riêng. Mọi tờ báo của nền báo chí cách mạng Việt Nam phải tiếp tục thích ứng với những thách thức, chẳng hạn công chúng phần nào đó xao lãng, thậm chí xa rời báo chí chính thống… Các nền tảng công nghệ đã giành mất sự chú ý của người dân và thu hút họ chuyển sang tiếp nhận thông tin từ nền tảng đó. Điều này khiến nguồn lực, nguồn thu của các cơ quan báo chí giảm đáng kể, gây khó khăn cho việc duy trì hoạt động của cơ quan báo chí trong tương lai.

Sự xuất hiện của trí tuệ nhân tạo trở thành thách thức rất lớn đối với cơ quan báo chí trong việc tạo ra những nội dung mang tính sáng tạo dưới dạng văn bản và dạng hình ảnh. Chúng ta đang lâm vào một tình thế là các sản phẩm có bản quyền do chúng ta sản xuất lại bị sử dụng lại tràn lan trên mạng xã hội mà không xin phép. Những sản phẩm không được cho phép nhưng lại thu hút lượng xem, lượt truy cập rất lớn. Điều này làm giảm lượng truy cập của các cơ quan báo chí. Nhiều chuyên gia trên thế giới cảnh báo về việc các hãng công nghệ, đặc biệt là các hãng công nghệ về trí tuệ nhân tạo sử dụng những nội dung có bản quyền của các cơ quan báo chí để huấn luyện cho các hệ thống AI. Việc này tác động trực tiếp đến quy trình thu thập thông tin, sản xuất thông tin và phát hành thông tin mới hơn.

Làm thế nào để vừa tận dụng những công nghệ mới vào quá trình sản xuất thông tin, nâng chất lượng, tốc độ sản xuất nội mà không làm mất đi nguồn thu, duy trì được những kênh báo chí chủ chốt, chính thống để tuyên truyền hiệu quả chính sách của Đảng và Nhà nước là câu hỏi khó mà tất cả cơ quan báo chí ở Việt Nam, trong đó có báo Tiền Phong phải tìm ra.

“Chúng ta sẽ còn chứng kiến các công ty công nghệ có những bước đi mới, thậm chí rất hiệu quả. Nếu không thận trọng, chúng ta sẽ bị cuốn vào cuộc chơi của họ và bị họ định hình cuộc chơi, lệ thuộc vào họ thay vì chúng ta định hướng cho xã hội”. Ông Lê Quốc Minh

Báo Tiền Phong được T.Ư Đoàn TNCS Hồ Chí Minh đầu tư cơ sở vật chất, hạ tầng cho quá trình chuyển đổi số. Ảnh: PHẠM DUY.

Ông có lời khuyên nào cho thế hệ phóng viên trẻ, hành trang ra sao để “sống sót” trong kỷ nguyên số, kỷ nguyên của trí tuệ nhân tạo?

Trong nhiều năm qua chúng ta nói đến câu chuyện cách mạng 4.0, chuyển đổi số. Câu chuyện chuyển đổi số đã trở thành vấn đề quốc gia, trong đó có chuyển đổi số báo chí. Nhiều cơ quan báo chí thực hiện chuyển đổi số ở các cấp độ khác nhau, và đạt những thành công nhất định. Tuy nhiên, công nghệ thay đổi vô cùng nhanh chóng, trí tuệ nhân tạo đã tạo nên một cơn sốt toàn cầu. Đến giờ phút này, chỉ sau một năm nó trở nên dễ dàng đến mức bất kỳ ai cũng có thể ra lệnh và tạo ra những nội dung bằng văn bản hoặc hình ảnh, video theo ý muốn mà không cần biết quá nhiều về kỹ năng, về công nghệ.

Cách thức làm báo của ngày hôm nay không chỉ còn là cuốn sổ, cái bút, cái máy ảnh như ngày xưa mà họ phải biết những kiến thức về lập trình, kỹ thuật, tối ưu hóa công cụ tìm kiếm, thậm chí phải có kiến thức về sử dụng công nghệ hiện đại để cá nhân hóa nội dung...

Việc đầu tư cho đội ngũ nhân sự thành thạo về công nghệ là quá trình dài hơi. Chúng tôi luôn khuyến cáo các cơ quan báo chí không chỉ chạy theo công nghệ mà chúng ta phải đi trước, đón đầu những công nghệ, nền tảng mà người dùng có thể di chuyển đến. Như vậy, chúng ta mới thực hiện được sứ mệnh của mình là đăng tải thông tin hữu ích, góp phần nâng cao dân trí, đảm bảo những đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước đến được với người dân thông qua báo chí mà không phải các kênh thông tin phi chính thống khác.

“Nội dung của báo Tiền Phong hiện nay bao trùm rất nhiều lĩnh vực và hướng đến đông đảo công chúng độc giả, tuy nhiên, đối tượng báo Tiền Phong luôn hướng đến là lực lượng thanh niên - trụ cột mang lại sự thành công cho Tiền Phong trong suốt thời gian qua, tiếp tục là con đường trong tương lai”. Ông Lê Quốc Minh

Làm chủ được công nghệ hiện đại bao gồm cả trí tuệ nhân tạo chắc chắn là điều bắt buộc với các cơ quan báo chí trong thời gian tới. Nhưng đừng để lệ thuộc vào công nghệ, ta phải biết nắm bắt và sử dụng nó cho đúng mục đích. Chúng ta sẽ còn chứng kiến các công ty công nghệ có những bước đi mới, thậm chí rất hiệu quả. Nếu không thận trọng sẽ bị cuốn vào cuộc chơi của họ và bị họ định hình cuộc chơi, lúc đó, chúng ta sẽ lệ thuộc vào họ thay vì định hướng cho xã hội.

Chúng ta mắc một sai lầm rất nghiêm trọng là đưa toàn bộ nội dung miễn phí lên internet, không thể nào sửa sai lầm đó được. Bây giờ, chúng ta đến với cuộc chơi của trí tuệ nhân tạo. Các công ty công nghệ cũng lập luận rằng, họ được phép sử dụng những nội dung của báo chí, nội dung có bản quyền để huấn luyện cho các hệ thống công nghệ của họ. Việc này được lý giải như khi con người đọc sách, tiếp nhận tri thức và biến những nội dung đó thành kiến thức của riêng mình. Nhưng thực chất, đó là chiến lược rất quy mô, lợi dụng những nội dung có bản quyền của các cơ quan báo chí, biến các cỗ máy này trở nên thông minh hơn và tước đi nguồn thu, vị trí, vai trò của cơ quan báo chí trong thời gian tới.

Nếu không rút ra bài học từ những sai lầm đã xảy ra trong hơn 20 năm qua, chúng ta sẽ bị tụt hậu và dần lệ thuộc vào công nghệ trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo. Các cơ quan báo chí cũng mất đi vai trò cung cấp thông tin, định hướng xã hội rất quan trọng.

Xin cảm ơn ông!