VHO - Dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) đang được lấy ý kiến để hoàn thiện, bổ sung nhiều điểm mới mang tính đột phá, bám sát thực tiễn, nhu cầu phát triển của báo chí cùng với quá trình tinh gọn bộ máy và chuyển đổi số trên toàn cầu.

Việc sửa đổi Luật Báo chí giúp phát huy hiệu quả hoạt động báo chí trong thời đại mới. Ảnh: QUÝ LƯỢNG

Những điều chỉnh quan trọng này nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của báo chí Việt Nam khi chuẩn bị bước vào hành trình 100 năm mới.

Phải giữ được bản sắc của nền báo chí cách mạng

Theo ông Lưu Đình Phúc, Cục trưởng Cục Báo chí (Bộ VHTTDL), dự thảo lần này được xây dựng trên cơ sở bốn nhóm chính sách lớn theo Nghị quyết 148/NQ-CP của Chính phủ, gồm: Tăng cường quản lý hoạt động báo chí; nâng cao chất lượng đội ngũ làm báo; thúc đẩy kinh tế báo chí và điều chỉnh hoạt động báo chí trên không gian mạng.

Dự thảo luật sửa đổi bổ sung nhiều quy định mới, tập trung vào nguyên tắc quản lý minh bạch, chặt chẽ, phân định rõ thẩm quyền giữa Trung ương và địa phương. Dự kiến có tới 30 nội dung sẽ được giao Chính phủ và các cơ quan chức năng quy định chi tiết, trong đó có 25 nội dung đưa vào nghị định và năm nội dung do Bộ VHTTDL hướng dẫn thông qua thông tư.

Ông Lưu Đình Phúc cũng cho biết, một trong những điểm nổi bật của dự thảo là việc hình thành mô hình tổ hợp báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện. Mô hình này trước hết được thiết kế dành cho các cơ quan báo chí chủ lực theo quy hoạch báo chí đã được phê duyệt; nhằm tập trung nguồn lực, tối ưu hóa vận hành và đẩy mạnh hiệu quả truyền thông. Đặc biệt trong mô hình này, các đơn vị sự nghiệp công lập sẽ được vận hành theo cơ chế tài chính, tiền lương và lao động như doanh nghiệp.

Dự thảo cũng đề xuất mô hình tổ hợp báo chí ở cấp địa phương. Mô hình này nhằm tinh gọn tổ chức, tiết kiệm nguồn lực, đồng thời phù hợp với điều kiện thực tế tại các địa phương hiện nay và phù hợp với việc chuyển đổi từ mô hình chính quyền 3 cấp sang mô hình 2 cấp.

Một điểm mới quan trọng khác là việc mở rộng phạm vi liên kết giữa cơ quan báo chí và đối tác cũng được đưa trong dự thảo lần này. Dù đã được quy định trong Luật Báo chí 2016 nhưng ở lần sửa đổi này, các nội dung được bổ sung để cụ thể hóa hơn. Đồng thời nhấn mạnh việc bảo đảm quyền lợi của các cơ quan báo chí, tránh hiện tượng tư nhân hóa chi phối hoạt động hợp tác báo chí.

Đặc biệt, trong bối cảnh chuyển đổi số, dự thảo luật nhấn mạnh vào yếu tố đổi mới sáng tạo, ứng dụng công nghệ hiện đại trong hoạt động báo chí. Luật dự kiến đưa ra nhiều quy định giúp báo chí giải được bài toán khó là phát triển kinh tế báo chí nhưng theo Cục trưởng Lưu Đình Phúc, “báo chí Việt Nam vẫn phải giữ được bản sắc của nền báo chí cách mạng, phát huy truyền thống, giá trị cốt lõi, đóng vai trò xung kích trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước”.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Phan Viết Lượng

Tăng tính minh bạch và trách nhiệm

Góp ý cho dự án luật, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Phan Viết Lượng nhấn mạnh, trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, không gian mạng đã trở thành một mặt trận quan trọng để các cơ quan báo chí mở rộng phạm vi tiếp cận, nâng cao sức lan tỏa và gia tăng tương tác với độc giả. Do đó, việc Ban soạn thảo Luật Báo chí (sửa đổi) đề nghị bổ sung một mục riêng để điều chỉnh hoạt động báo chí trên không gian mạng là cần thiết và kịp thời.

Trước hết, trong dự thảo luật đã đưa vào quy định, cơ quan báo chí chịu trách nhiệm về nội dung, bản quyền khi đưa thông tin lên không gian mạng là phù hợp với thực tế nước ta, thông lệ quốc tế, đồng thời góp phần nâng cao tính chuyên nghiệp và đạo đức nghề nghiệp.

Phó Tổng Giám đốc TTTXVN Nguyễn Thị Sự cho rằng, để phù hợp với mô hình báo chí truyền thông đa phương tiện hiện nay, cần thiết phải xây dựng các cơ chế riêng biệt về tài chính, nhân sự, chế độ tiền lương và ứng dụng công nghệ. “Có thể thấy, có nhiều mô hình báo chí khác nhau, tương ứng với đó là các chính sách hỗ trợ phù hợp. Vì vậy, tôi đề nghị dự thảo nên cân nhắc cách diễn đạt theo hướng mở, linh hoạt hơn để các cơ chế, chính sách có thể áp dụng cho đa dạng các mô hình”, bà Sự cho hay.

Liên quan đến vấn đề bản quyền, Phó Tổng Giám đốc TTXVN nhận định, nội dung dự thảo mới chỉ dừng lại ở Điều 39 với quy định khá ngắn gọn: “Cơ quan báo chí phải thực hiện các quy định của pháp luật về quyền tác giả, quyền liên quan khi đăng, phát tác phẩm báo chí”. Theo bà, điều quan trọng là cần bảo vệ quyền tác giả đối với tác phẩm báo chí, nhất là trong trường hợp các nền tảng mạng xã hội hoặc nhà mạng sử dụng lại nội dung báo chí. Vì vậy, cần thiết bổ sung quy định chi tiết và rõ ràng hơn, đồng thời tăng cường chế tài xử phạt nhằm đảm bảo tính răn đe.

Trong thực tiễn, không ít đơn vị lợi dụng nền tảng mạng để trích dẫn, tái bản, thậm chí “làm lại” nội dung mà không dẫn nguồn hoặc vi phạm bản quyền. Luật cần cụ thể hóa trách nhiệm này, đồng thời gắn với chế tài đủ mạnh để răn đe, bảo vệ môi trường báo chí lành mạnh.

Thứ hai, quy định thông tin đưa lên mạng phải có trên hệ thống chính thống của tòa soạn và được biên tập phù hợp với đặc thù không gian mạng là hợp lý. Tuy nhiên, cần tránh máy móc và nên cho phép linh hoạt đối với những nội dung dạng “first post” trên nền tảng mạng (ví dụ: Livestream, tin nóng, tương tác xã hội), miễn là được kiểm soát bởi tòa soạn và có hậu kiểm rõ ràng, hiệu quả.

Về mặt kỹ thuật, việc đăng ký, thông báo và kết nối hệ thống khi mở kênh trên mạng là yêu cầu chính đáng nhằm minh bạch hóa hoạt động của các cơ quan báo chí. Tuy nhiên, cần đơn giản hóa quy trình đăng ký, bảo đảm không gây cản trở sự năng động và sáng tạo nội dung số của báo chí.

Ngoài ra, cần có cơ chế quản lý đồng bộ giữa các Bộ, ngành liên quan để tránh chồng chéo, trùng lặp trong khâu kiểm soát. “Quy định về kết nối hệ thống đo kiểm xu hướng thông tin là một bước tiến tích cực nếu được triển khai minh bạch, không xâm phạm quyền biên tập và định hướng thông tin độc lập của cơ quan báo chí.

Hệ thống này nên đóng vai trò hỗ trợ phân tích dữ liệu và cung cấp cảnh báo sớm, thay vì can thiệp hành chính vào quy trình xuất bản”, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Phan Viết Lượng góp ý.

Với những điều chỉnh mạnh mẽ và thiết thực, Luật Báo chí (sửa đổi) được kỳ vọng sẽ tạo hành lang pháp lý phù hợp, giúp báo chí Việt Nam phát triển bền vững, hiện đại nhưng vẫn giữ vững phẩm chất của một nền báo chí cách mạng. Dự thảo Luật Báo chí sửa đổi dự kiến sẽ được trình Quốc hội xem xét, thông qua tại kỳ họp thứ 10 theo quy trình rút gọn.

Việc sửa đổi, bổ sung Luật Báo chí là hết sức cần thiết nhằm hoàn thiện quy định pháp luật để thể chế hóa chủ trương, chính sách của Đảng về báo chí; khắc phục những hạn chế, bất cập trong quy định pháp luật về báo chí hiện hành. Báo chí đang gặp nhiều thách thức trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ, truyền thông hiện đại, cùng với đó là sự thay đổi của mô hình chính quyền địa phương 3 cấp thành 2 cấp, quá trình tinh giản bộ máy đã dẫn đến nhiều sự thay đổi trong các cơ quan báo chí…

Vì thế dự thảo Luật Báo chí sửa đổi cần có những điều chỉnh, quản lý hoạt động báo chí phù hợp, tạo hành lang pháp lý cho hoạt động báo chí phát triển trong kỷ nguyên số. Báo chí đang phải cạnh tranh ngày càng khốc liệt với mạng xã hội, các nền tảng xuyên biên giới về tốc độ và mức độ lan tỏa thông tin. Trong khi các nền tảng mạng xã hội không chịu sự điều chỉnh như báo chí chính thống, làm thế nào đề báo chí có thể cạnh tranh thông tin trên nền tảng mạng xã hội? Dự thảo Luật nên quy định những chính sách hỗ trợ để báo chí thực sự phát triển.

(Nhà báo HOÀNG LÂM, Tổng Thư ký Tòa soạn Báo Lao động)